Biopaliwa w transporcie – czym są i kiedy warto je stosować?

Transport to prawdziwy krwiobieg gospodarki, lecz zarazem jedno z głównych źródeł emisji gazów cieplarnianych. W obliczu coraz większej świadomości ekologicznej, poszukiwanie sposobów, by ograniczyć ślad węglowy bez spowalniania operacji, jest jednym z priorytetów branży logistycznej i spedycyjnej.

Coraz szersze wykorzystanie biopaliw w transporcie staje się praktycznym uzupełnieniem dla napędów elektrycznych i wodoru. Pozwalają bowiem realnie ograniczyć emisję zanieczyszczeń do atmosfery i przyspieszyć transformację energetyczną łańcuchów dostaw – zwłaszcza w transporcie ciężkim, w którym pełna elektryfikacja jest kosztowna i czasochłonna.

W tym artykule wyjaśniamy, czym są biopaliwa oraz jakie są ich rodzaje i zastosowania. Omawiamy też, kiedy ich wdrożenie jest opłacalne oraz jak wpisują się w cele klimatyczne i regulacyjne w sektorze TSL.

Co to są biopaliwa i jak działają?

Biopaliwa to paliwa wytwarzane z biomasy, czyli surowców pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, które służą jako alternatywa dla paliw kopalnych. Mogą mieć formę ciekłą, gazową lub stałą, choć w transporcie dominują paliwa ciekłe, takie jak biodiesel, hydrorafinowany olej roślinny (HVO) i bioetanol.

Działanie biopaliw opiera się na mechanizmie obiegu dwutlenku węgla. Niezależnie od tego, czy powstają z roślin oleistych, tłuszczów zwierzęcych, zużytych olejów spożywczych czy innych odpadów produkcyjnych, ich bilans klimatyczny jest korzystniejszy niż w przypadku paliw kopalnych. Biomasa używana do produkcji biopaliw wiąże CO₂ w swoim cyklu wzrostu lub powstawania, a emisje podczas spalania mają charakter biogenny. Oznacza to, że do atmosfery wraca ten sam dwutlenek węgla, który wcześniej został pochłonięty, zamiast dodawać nowy, jak w przypadku spalania tradycyjnych paliw kopalnych.

Biopaliwa wykorzystywane w transporcie są odpowiedzią na zachodzącą transformację sektora motoryzacyjnego, która wprowadza coraz większe wymogi proekologiczne. Działają w większości standardowych silników spalinowych, często bez potrzeby modyfikacji technologicznych. Można je stosować samodzielnie lub jako domieszki do paliw konwencjonalnych, co sprawia, że są łatwe do wdrożenia w codziennej eksploatacji ciężkich pojazdów użytkowych i samochodów konwencjonalnych.

Przeczytaj też: Pojazdy elektryczne w branży transportowej – zalety i wady >>>

Jakie są rodzaje biopaliw w transporcie?

Biopaliwa dzielą się na ciekłe, gazowe i stałe, ale największe znaczenie praktyczne w transporcie mają biopaliwa ciekłe. To właśnie one w największym stopniu zastępują paliwa konwencjonalne wykorzystywane w tej branży.

Biopaliwa ciekłe

Najczęściej stosowane są jako dodatki do oleju napędowego lub benzyny, choć niektóre mogą w pełni zastąpić tradycyjny olej napędowy. Do najważniejszych należą:

• Biodiesel (FAME) – powstaje z olejów roślinnych (np. rzepak, soja, olej talowy) i tłuszczy zwierzęcych w procesie transestryfikacji. W Polsce najczęściej stosuje się odmianę B7 (do 7% biokomponentów), ale dostępne są też mieszanki B20 i B100. To właśnie estry metylowe kwasów tłuszczowych odpowiadają dziś za zdecydowaną większość biokomponentów w polskim transporcie ciężkim.
• Hydrorafinowany olej roślinny (HVO) – zaliczany do biopaliw drugiej generacji, produkowany ze zużytych olejów spożywczych, tłuszczy zwierzęcych i innych odpadów. HVO100 może całkowicie zastąpić tradycyjny olej napędowy w większości ciężkich pojazdów użytkowych i flot ciężarówek bez potrzeby modyfikacji silnika. W przypadku starszych modeli pojazdów należy jednak odpowiednio potwierdzić tę możliwość z ich producentami.
• Bioetanol – biopaliwo I generacji, powstające z biomasy roślinnej bogatej w skrobię i cukry (np. kukurydza, zboża, trzcina cukrowa). Stosowany jest głównie jako dodatek do benzyny (E5, E10), a w wersji E100 jako paliwo samodzielne w silnikach przystosowanych do spalania go.
• ETBE i inne alkohole – dodatki podnoszące liczbę oktanową paliw, które poprawiają jakość spalania.

Biopaliwa gazowe

• Biogaz / biometan – wytwarzany w procesie fermentacji beztlenowej biomasy i odpadów rolniczych. Po oczyszczeniu do jakości gazu ziemnego może zasilać pojazdy w technologii CNG lub LNG, coraz częściej wykorzystywane w transporcie publicznym.
• Wodór z biomasy – zaliczany do biopaliw gazowych, rozwijany jako opcja dla ciężkiego transportu przyszłości.

Biopaliwa stałe

Biopaliwa stałe, takie jak pelety, brykiety drzewne czy zrębki drzewne, znajdują zastosowanie głównie w energetyce i ogrzewnictwie. W transporcie praktycznie się ich nie wykorzystuje, dlatego w kontekście logistyki i przewozów ciężkich są jedynie tłem dla biopaliw ciekłych i gazowych.

Specjalistyczne biopaliwa dla transportu lotniczego i morskiego

• Zrównoważone paliwo lotnicze (SAF) – produkowane z odpadów komunalnych, olejów spożywczych i resztek rolniczych. Obecnie uznawane za kluczowe paliwo alternatywne w lotnictwie, w którym pojazdy elektryczne nie są realną opcją.
• Biopaliwa w transporcie morskim (SMF) – transport ten w 99% oparty był dotąd na paliwach kopalnych. Wdrożenie paliw biologicznych pozwala znacząco ograniczyć emisję gazów cieplarnianych w żegludze dalekomorskiej.

Generacje biopaliw

• I generacja – w tej grupie surowiec do produkcji biopaliw pozyskuje się z roślin jadalnych (rzepak, kukurydza, soja) i tłuszczów zwierzęcych.
• II generacja – oparte na odpadach i surowcach odnawialnych niekonkurujących z uprawami żywności. Produkuje się je m.in. przetwarzając zużyte oleje spożywcze, zrębki drzewne, odpady pochodzące z rolnictwa i odpadowe tłuszcze zwierzęce.
• III generacja – paliwa z alg i mikroorganizmów.
• IV generacja – produkcja biopaliw zaawansowanych tej generacji oparta jest na inżynierii genetycznej i nanotechnologii.

Czy biopaliwa zmniejszają emisję gazów cieplarnianych?

Tak, wykorzystanie biopaliw pozwala znacząco ograniczyć emisję gazów cieplarnianych w transporcie. Redukcja wynika z faktu, że podczas produkcji biopaliw rośliny pochłaniają dwutlenek węgla, a ich spalanie w silniku emituje CO₂ biogenne, czyli neutralne klimatycznie.

W przypadku transportu ciężkiego proces dekarbonizacji jest szczególnie trudny. Samochody ciężarowe i inne ciężkie pojazdy użytkowe mają wysokie zapotrzebowanie na paliwo, a ograniczony zasięg samochodów elektrycznych sprawia, że elektryfikacja floty postępuje wolniej niż w segmencie osobowym. Podczas gdy w segmencie transportu indywidualnego przejście na pojazdy elektryczne przebiega szybciej, w transporcie ciężkim to właśnie biopaliwa pełnią dziś rolę kluczowego narzędzia redukcji emisji.

Na tym tle biopaliwa okazują się kluczowym narzędziem szybkiej redukcji gazów cieplarnianych:

• Hydrorafinowany olej roślinny (HVO100) może zredukować emisję CO₂ nawet o ok. 90% względem tradycyjnego oleju napędowego.
• Biodiesel B20 redukuje emisję o ok. 15–18%, porównując z tradycyjnym olejem napędowym.
• Zrównoważone paliwo lotnicze oraz paliwa syntetyczne mogą niemal całkowicie zneutralizować emisję CO₂ w lotnictwie.

Z perspektywy branży logistycznej oznacza to realne, wymierne efekty, które można odnotować już dziś, bez ponoszenia ogromnych kosztów na zakup elektrycznych ciężarówek czy modernizację całej infrastruktury.

Biopaliwa wspierają transformację energetyczną kraju i wielu sektorów gospodarki – od rolnictwa, przez przemysł spożywczy (dostarczający m.in. odpady produkcyjne i zużyte oleje spożywcze), aż po producentów paliw i dostawców energii. Stanowią więc wsparcie dla krajowej produkcji paliw z lokalnych źródeł. To pokazuje, że są nie tylko alternatywą technologiczną, ale i ważnym elementem budowy zrównoważonego rozwoju.

Redukcja emisji gazów cieplarnianych w wyniku stopniowej dekarbonizacji transportu ciężkiego jest udowodnionym zjawiskiem. Biopaliwa odgrywają w tym procesie jedną z kluczowych ról, ponieważ realnie ograniczają ślad węglowy. Ich stosowanie to praktyczne narzędzie w walce o czystsze środowisko, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że alternatywne technologie są wciąż mniej konkurencyjne i wymagają dużych nakładów inwestycyjnych.

Zalety wykorzystania biopaliw w branży logistycznej

Biopaliwa w transporcie stanowią jedno z najbardziej praktycznych rozwiązań dla firm spedycyjnych i logistycznych, które chcą doprowadzić do redukcji emisji dwutlenku węgla bez konieczności kosztownej wymiany floty. Dają możliwość natychmiastowej redukcji śladu węglowego, co jest szczególnie ważne dla podmiotów działających międzynarodowo i podlegających regulacjom unijnym.

Korzyści środowiskowe

Biopaliwa realnie pomagają ograniczyć emisję gazów cieplarnianych i wspierają cele klimatyczne. To kluczowe elementy transformacji energetycznej kraju, która wymaga szybkich efektów w sektorze transportu drogowego. Na polskich drogach biodiesel i HVO już dziś zastępują tradycyjne paliwa w tysiącach ciężarówek.

➡ Wypróbuj HOGS Maps przez 14 dni za darmo i zacznij oszczędzać już dziś!

Korzyści operacyjne i techniczne

Wiele biopaliw może być stosowanych w istniejących silnikach, co pozwala uniknąć dużych nakładów inwestycyjnych. W przeciwieństwie do wdrażania wodoru czy elektromobilności, nie wymagają też budowy infrastruktury dużych mocy. Dla przewoźników oznacza to niższy całkowity koszt transformacji i elastyczność operacyjną.

Korzyści biznesowe i wizerunkowe

Firmy z branży logistycznej coraz częściej raportują emisje w ramach ESG. Biopaliwa są prostym i skutecznym sposobem na spełnienie wymogów klientów, dla których redukcja emisji w łańcuchach dostaw staje się priorytetem. Specjalistyczne analizy wskazują, że oferowanie przewozów niskoemisyjnych jest dziś jednym z czynników przewagi konkurencyjnej operatorów logistycznych w Europie.

Przeczytaj również: Czym jest ESG i jak wpływa na branżę TSL? >>>

Korzyści gospodarcze

Rozwój produkcji biopaliw w oparciu o lokalne surowce wspiera rolnictwo i wzmacnia tym samym konkurencyjność polskiej gospodarki, stając się impulsem dla wielu sektorów – od energetyki po przemysł spożywczy. Wykorzystanie odpadów i zużytych olejów wpisuje się w gospodarkę o obiegu zamkniętym oraz przyczynia się do zrównoważonego rozwoju.

Biopaliwa są w obecnych realiach branży TSL kluczowymi narzędziami, które nie tylko służą do realizacji polityki dekarbonizacji paliw wykorzystywanych w transporcie, ale również prowadzą do poprawy efektywności środowiskowej i konkurencyjności działających w niej firm.

Wyzwania związane z biopaliwami w transporcie

Mimo licznych zalet, biopaliwa nie są rozwiązaniem pozbawionym ograniczeń. Ich szersze zastosowanie w transporcie wymaga zmierzenia się z wyzwaniami technicznymi, ekonomicznymi i środowiskowymi.

Koszty produkcji i ograniczona dostępność

Zaawansowane biopaliwa, takie jak HVO, wciąż są droższe w produkcji niż paliwa konwencjonalne. Wpływa to nie tylko na ich cenę, ale również utrudnia przyspieszenie w zakresie rozwoju biopaliw. Ponadto, dostępność HVO czy SAF poza głównymi węzłami logistycznymi pozostaje ograniczona, co obecnie uniemożliwia ich powszechne wdrożenie.

Konkurencja z produkcją żywności

Biopaliwa I generacji – produkowane z rzepaku, kukurydzy czy soi – nadal konkurują z rynkiem żywności, co budzi kontrowersje. Wprawdzie wraz z rozwojem technologii coraz większy nacisk kładzie się na produkcję paliw z odpadów i surowców nieżywnościowych, ale problem ten nie został jeszcze całkowicie wyeliminowany.

Wyzwania techniczne

W przypadku biodiesla (FAME) pojawiają się trudności eksploatacyjne – jego higroskopijność sprzyja wchłanianiu wody i powstawaniu osadów, większa lepkość utrudnia prawidłowe spalanie, a w zimie mogą wytrącać się kryształki parafiny, co prowadzi do zapychania filtrów paliwa. Starsze samochody ciężarowe mogą mieć ograniczoną tolerancję na wysokie stężenia biokomponentów, zwłaszcza w porównaniu z flotą nowych pojazdów. W takim przypadku firmy muszą, przed podjęciem kolejnych kroków, stworzyć kosztorys uwzględniający koszty transformacji i wziąć w nim pod uwagę nakłady inwestycyjne konieczne do dostosowania pojazdów do wybranych biopaliw.

Konkurencja z alternatywnymi technologiami

Choć biopaliwa są obecnie bardziej dostępne, w długiej perspektywie będą musiały konkurować z napędami elektrycznymi i wodorem. Jednak przy obecnym ograniczonym zasięgu samochodów elektrycznych ciężarowych i wysokich kosztach infrastruktury, to właśnie biopaliwa pozostają praktycznym rozwiązaniem „tu i teraz”. Warto pamiętać, że ich udział w rynku transportowym będzie zależał od regulacji unijnych, inwestycji w zrównoważone rozwiązania i gotowości przewoźników do adaptacji. Na tle samochodów konwencjonalnych biopaliwa wciąż mogą wydawać się mniej konkurencyjnymi opcjami, ale już teraz pełnią rolę pomostu do niskoemisyjnej przyszłości.

Wyzwania związane z biopaliwami wpisują się w naturalny proces transformacji energetycznej – w ostatnich dekadach podobne bariery musiały pokonać także inne przełomowe technologie. Ich przewagą jest jednak to, że – w wielu przypadkach – mogą być stosowane od razu w istniejącej flocie i infrastrukturze, bez konieczności kosztownych zmian.

Kiedy warto stosować biopaliwa w transporcie?

Biopaliwa warto stosować wtedy, gdy firma transportowa lub spedycyjna potrzebuje szybkiego i skutecznego sposobu redukcji emisji CO₂, bez konieczności wymiany całej floty pojazdów. To szczególnie atrakcyjne rozwiązanie w transporcie ciężkim, w którym transformacja energetyczna musi iść w parze z utrzymaniem konkurencyjności i ciągłości operacyjnej.

Transport ciężki i dalekobieżny

W przypadku transportu ciężkiego proces elektryfikacji przebiega powoli. Floty ciężarówek pokonujących setki kilometrów dziennie potrzebują paliw o wysokiej gęstości energetycznej i gwarancji dostępności. Dlatego na polskich drogach biopaliwa pełnią dziś funkcję praktycznego rozwiązania przejściowego – pozwalają ograniczać emisję CO₂ już teraz, zanim napędy elektryczne i wodorowe staną się szerzej dostępne w sektorze transportu ciężkiego.

Firmy raportujące ESG i redukujące emisje Scope 3

Dla klientów korporacyjnych, którzy raportują ESG i muszą uwzględniać emisje Scope 3 – czyli emisje powstające w całym łańcuchu dostaw – współpraca z przewoźnikami korzystającymi z biopaliw ma kluczowe znaczenie. Dzięki HVO czy biodieslowi możliwe jest ograniczenie emisji CO₂ nawet o kilkadziesiąt procent, co przekłada się na wymierne efekty w raportach klimatycznych. Takie działania pełnią kluczową rolę w budowaniu przewagi konkurencyjnej i ułatwiają zdobywanie kontraktów międzynarodowych.

Małe i średnie przedsiębiorstwa

Firmy należące do sektora MŚP często nie mają środków na zakup elektrycznych ciężarówek czy budowę stacji ładowania. Wykorzystanie biopaliw pozwala im obniżyć ślad węglowy przy minimalnych inwestycjach, wykorzystując istniejące pojazdy i infrastrukturę.

Realizacja celów regulacyjnych

Stosowanie biopaliw to także odpowiedź na unijne i krajowe wymogi. Dyrektywa RED II (określająca udział energii odnawialnej w transporcie) oraz pakiet Fit for 55 (plan redukcji emisji gazów cieplarnianych o 55% do 2030 roku) wyznaczają ambitne cele klimatyczne. Biopaliwa są obecnie najłatwiejszym sposobem ich realizacji w transporcie towarowym, podczas gdy w transporcie miejskim kluczowym narzędziem dekarbonizacji wciąż pozostaje elektryfikacja pojazdów.

Biopaliwa opłaca się więc wdrażać, gdy priorytetem jest szybki efekt ekologiczny, spełnienie wymogów regulacyjnych i utrzymanie konkurencyjności. Sprawdzają się zarówno w przypadku dużych operatorów logistycznych, jak i mniejszych firm działających lokalnie.

Podsumowanie

Biopaliwa w transporcie to praktyczne rozwiązanie, które pozwala ograniczyć emisję gazów cieplarnianych bez wymiany całej floty. Mogą być stosowane zarówno w lotnictwie czy żegludze, jak i w transporcie drogowym ciężkim. W przypadku transportu indywidualnego większą rolę odgrywają pojazdy elektryczne, lecz dla ciężkich pojazdów użytkowych biopaliwa są kluczowym narzędziem przejściowym.

Powstają z różnorodnych surowców – od roślin oleistych, przez odpady produkcyjne i zużyte oleje pochodzące z przemysłu spożywczego, po innowacyjne rozwiązania z alg. Wspierają tym samym gospodarkę obiegu zamkniętego, lokalne sektory gospodarki oraz zrównoważony rozwój.

Biopaliwa odgrywają dziś istotną rolę w realizacji celów klimatycznych. Przyczyniają się do znaczącej redukcji emisji dwutlenku węgla i przyspieszają transformację energetyczną, wpisując się w strategię uniezależniania transportu od paliw kopalnych i przechodzenia na źródła oparte na energii odnawialnej.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Czy biopaliwa można używać w transporcie?

Tak, biopaliwa są powszechnie stosowane w transporcie drogowym, morskim i lotniczym. Mogą być wykorzystywane zarówno jako domieszki do paliw konwencjonalnych, jak i pełnowartościowe paliwa, np. HVO100 w silnikach Diesla. Co więcej, przewidywane zmiany regulacyjne w Unii Europejskiej sprawiają, że ich udział w rynku transportowym będzie systematycznie rósł.

Jakie biopaliwa stosuje się w transporcie ciężkim?

W transporcie ciężkim najczęściej wykorzystuje się biodiesel B7 oraz hydrorafinowany olej roślinny (HVO100). Oba paliwa mogą zasilać samochody ciężarowe bez kosztownych przeróbek technicznych. Stosowany może być również biodiesel w wersjach B20 i B100 – w przypadku biodiesla B20 potrzebna jest zgoda producenta i regularne wykonywanie konserwacji, zaś wybór biodiesla B100 najczęściej wiąże się z koniecznością dokonywania modyfikacji technicznych w pojeździe lub posiadania odpowiedniego silnika.

Jakie biopaliwa są bezpieczne dla samochodów?

Najbezpieczniejsze są paliwa zatwierdzone przez producentów, takie jak HVO100 czy biodiesel w niskich stężeniach. HVO ma dodatkową przewagę – charakteryzuje się stabilnością i odpornością na niskie temperatury, co czyni go bardziej niezawodnym niż tradycyjny biodiesel. Nowoczesne pojazdy są w pełni kompatybilne, natomiast w przypadku starszych samochodów konwencjonalnych mogą pojawiać się problemy techniczne przy wyższym udziale biokomponentów.